Over oude zinnen die verloren gaan!

Soms, zomaar tussen het praten door, gooi ik graag een spreekwoord of gezegde in een gesprek. Dat ben ik van huis uit gewend! Nu is dat helemaal niet zo uniek, want in vroeger jaren gebruikte iedereen spreekwoorden om iets duidelijk te maken. Spreekwoorden waren gewoon in zwang toen!

imagesDe jeugd lijkt soms verbaasd als ik weer een spreekwoord laat vallen. Ze kijken mij wat glazig aan als ik er een lanceer. De meeste jonge mensen die ik spreek hebben hoger onderwijs gevolgd en op goede scholen gezeten. Hoe kan dit? “Maar hebben jullie dan geen spreekwoorden op school geleerd?” roep ik wel eens verbaasd!  Op zulke momenten schud ik mijn “oude” hoofd.  Ik ben dus echt van een andere generatie! Sommige van de jongelui zeggen dat ze wel spreekwoorden hebben geleerd op school. Dat is dan een gunstige uitzondering.  Want over het algemeen blijkt het een gepasseerd station te zijn in het onderwijs. Natuurlijk, ze hebben er wel enkelen geleerd, maar daar houdt het echt mee op. Als ze zo verbaasd kijken vraag ik soms  “wat denk je dat het betekent”?  Je ziet hun hersenen kraken om het uit te denken.

Ik vind het echt te gek voor woorden. Het leren van spreekwoorden, en het gebruik ervan moet terug in ons onderwijs. Onze “schone moedertaal” heeft zoveel eigen spreekwoorden en gezegden. Die moeten bewaard blijven voor het nageslacht. Die mooie oude zinnen mogen niet  verloren gaan!  Ruim al die Engelse termen maar op, en breng onze eigen spreekwoorden weer tot leven!  Maar ik weet het:  ik ben een roepende in de woestijn. Kijk daar heb je weer zo’n betekenisvol spreekwoord. Ontleend aan de Bijbel nog wel!

De mens ,lijdtIk zit weer in de vierde klas (nu groep zes) van de basisschool.  Samen met mijn vriendinnetje zit ik achteraan in het lokaal, en dat voelt prima. In de bank vóór ons zitten twee jongens. Zij tronen hoog boven mij.  En als ik de meester wil zien moet ik om de jongens heen kijken. Het voelt heel vrij, dat achterste bankje. We kunnen kletsen zonder dat de meester ons ziet. Maar we letten wel goed op, want als we worden gesnapt moeten we naar een andere plaats. Dan is het feest voorbij!  De meester deelt blaadjes uit. Hij loopt door de klas en zegt: “We gaan een dictee maken. Het vorige is heel slecht gemaakt. We gaan het vanmiddag  overdoen.” Het lege vel papier ligt voor onze neus.  De meester gaat zitten en zegt: “we gaan beginnen. Luister goed: het wordt, evenals de vorige keer,  een dictee van spreekwoorden en gezegden. Schrijf maar op: oost-west, thuis best!  Ik schrijf op mijn allermooist.

article6773989 plaats hier Vanochtend hebben we nog het “schoonschrijven” geoefend. Dat doen we iedere week een keer. Schoonschrijven is best wel moeilijk. Veel kinderen doen zo hun best dat het puntje van hun tong eruit hangt. Het mooist is het, als de woorden recht onder elkaar komen te staan. In keurige rijtjes. Maar vanochtend lukte dat niet. Het stond allemaal schots en scheef door elkaar. Maar mijn dictee ga ik heel netjes maken.  Ik ga er heel goed mijn best op doen.

Een spreekwoordendictee vind ik leuk. Zo weet ik welke spreekwoorden ik al ken.
“De appel valt niet ver van de boom!” leest de meester. Dit spreekwoord ken ik al lang. Het lijkt op een ander spreekwoord dat ik ook ken: “zoals de ouden zongen, piepen de jongen.” Ik begrijp ook wat het betekent: dat ik op mijn vader of moeder lijk en hen nadoe.  Als ik de zin heb opgeschreven kijk ik hem even na.  De eerste zin schrijf ik altijd het mooist!  Het is geen moeilijke zin. Ik weet goed hoe ik het moet schrijven. “Baat het niet, dan schaadt het niet” leest de meester verder.  Het eerste stukje van de zin kan ik wel schrijven. Maar hoe schrijf je “schaadt “? Moet het  schaad met alleen een “d”  zijn?  Of moet het schaadt  zijn?  Ik moet even denken. De meester gaat gewoon verder.  Hij leest het volgende spreekwoord al weer voor. Ik moet het nu weten. Ik kies voor “schaad.”  Ik begin vlug aan de volgende zin, want ik moet wel bijblijven!

images zaols dse waard isSchoonschrijven.  Spreekwoorden leren.  Een uur lang oefenen om keurige cijfers te schrijven, het hoort er allemaal bij.  Het cijfer “twee” met dat krulletje rechts aan de onderkant!  Hele rijen, keurig onder elkaar,  heb ik geoefend.  En eerlijk waar: ik schrijf nog altijd een keurige twee, met krul en al!   Waarmee ik maar zeggen wil:  Jong geleerd is oud gedaan!  Of,  oefening baart kunst!  Wat moet ik zonder die schat aan spreekwoorden?

Spreekwoorden verduidelijken; ze accentueren. Ze verkorten een lange uitleg, en houden mijn geest levendig!
Veel spreekwoorden zijn oud en reisden mee door de tijd. Laten we ze in ere houden.
In veel spreekwoorden worden oude volkswijsheden verwoord. Spreekwoorden en gezegden horen bij de ontwikkeling van onze cultuur.  In de loop van de tijd zijn er zo’n 20.000 spreekwoorden en gezegden in ons taalgebied geboren. Ieder land, iedere cultuur heeft eigen spreekwoorden!

In het onderwijs zijn veel leerkrachten met mij, verbaasd dat in het nieuwe onderwijssysteem het aanleren van spreekwoorden en gezegden op de achtergrond is geraakt. Spreekwoorden zouden ouderwets zijn en overbodig.  Er blijkt weinig tijd voor de leerkrachten ingeruimd om er aandacht aan te besteden. En dat is jammer! Want zo zullen onze spreekwoorden en gezegden langzaam uit onze taal verdwijnen: onbekend maakt onbemind Ik wil een lans breken, en ouders en leerkrachten oproepen: doorspek je gesprekken met spreekwoorden en gezegden! Houdt ze in ere voor ons nageslacht. Laat ze doorleven!

Klik op onderstaande links om spreekwoorden en gezegden te vinden!

Uitdrukkingen en gezegden ontleend aan de Bijbel
Uitdrukkingen en spreekwoorden in onze taal

U   kunt  ook  abonnee  worden  op  mijn  blog.  Van   ieder   nieuw  artikel  dat  ik  publiceer  krijgt  u  dan   voortaan  bericht. Klik op “subscriber”  in de rechter kolom!

 

Dit bericht heeft 11 reacties

  1. wilma

    O ja wij hadden ze ook. En soms moisten we opzoeken in een woordenboek wat het betekende. En kan me herinneren als de dag van gisteren, dat we nummers leerden schrijven op blokjes papier en ieder hokje een nummer. Wat te denken van een mooie zeven. Doe het nu weleens voor de grap voor de kinders hoe wij het deden. En hier schrijven ze de nummers weer anders, bijv. de 8. Ze maken een s en dan recht naarde rechterbovenkant waar de s start. Ook hier spreekwoorden. Best leuk hoor.
    Hier hoor je nu: Spring is just around the corner. Lente is om de hoek. Nog even wachten en dan komt de lente. Is leuk, want soms kijken kinderen om de hoek en zeggen we zien niks.
    Wat denk je van hardop lezen in de klas, met iedereen hetzelfde boek. Hoor je ook niet meer, tafels dreunen… Heb er altijd nog plezier in. Of je hoort: vraag maar aan mama of papa. Stee vast horen ze dan: je kunt ze ook zelf leren. Oefening baart kunst!
    Groet, Wilma

    1. Mee op de wind

      Leuk Wilma, ja je laat ook allemaal oude leermethoden voorbij komen. Ik vond het klassikaal lezen wel een ramp aan één kant. Want ik las stiekem het boekje al helemaal uit. En soms ging het lezen moeizaam en heel langzaam klassikaal. Maar het was ook een goede oefening om geduld te leren. En van die lente vind ik ook zo leuk. Dat kinderen om de hoek kijken en zeggen dat ze niets zien.Ik kan de tafels ook allemaal nog opdreunen. Het waren toen heel andere onderwijssystemen dan nu. En sommige dingen van nu zijn beter dan vroeger, dat is zeker waar! Maar ik vind het echt heel jammer als onze spreekwoorden verdwijnen. Ik begrijp dat jij ze overzee ook nog gebruikt. Je krijgt er:”een dikke pluim en een zoen van de juffrouw voor”! Wilma Hartelijk dank weer voor je reactie! Groet van Maaike

  2. Dirk van Nieuwkoop

    Erg mooi spreekwoorden en gezegden. Veel is afkomstig uit de bijbel. Het zijn doorgaans beproefde waarheden. Ze hebben de tand des tijds doorstaan, van generatie op generatie. Kleine levenslessen soms. Ook veel die over het weer gaan. Maar ook nep spreekwoorden met humor. Tijdens een taaie discussie zei mijn opa wel eens De hoofdzaak is een hoedenwinkel. Of onzin: Geen haangekraai bij morgenrood dan slaapt u nog of de haan is dood. Een waarheid als een koe.

    1. Mee op de wind

      Zo leer ik op mijn oude dag nog nieuwe spreekwoorden van je! Een waarheid als een koe is mij bekend. Maar de anderen die je aanhaalt ken ik niet! En die nieuwe zijn toch weer mooi meegenomen. “Je bent nooit te oud om te leren”! Daar heb je al weer een spreekwoord. Heel vaak hebben we het niet eens in de gaten dat we een spreekwoord gebruiken. Ze horen gewoon bij ons vocabulaire van alle dag. Tenminste van de ouderen. Jongeren gebruiken ze veel minder en dat vind ik jammer. Die 20.000 spreekwoorden moeten gewoon weer meer aan bod komen! Maar of mijn pleidooi er toe doet?
      Je reactie vind ik weer leuk Dirk! Hartelijk dank! Groet vanMaaike

  3. wilma

    Misschien doet een goed voorbeeld goed volgen. Die van Dirk kon ik ook niet. Nooit teoud om te leren dus.
    Wilma

    1. Mee op de wind

      Ja zo is het inderdaad Wilma.Goed voorgaan doet goed volgen! Er zijn 20.000 spreekwoorden. Geen schande als er voor ons onbekenden tussen zitten, toch? Prettige dag, Maaike

  4. Anneke

    Als reactie op uw verhaal komt het volgende spreekwoord bij me boven: elke vogeltje zingt zoals het gebekt is.
    Wij doen wel eens een spelletje met spreekwoorden en gezegden, dat gaat ongeveer zo (en niets is fout, alleen maar leuk): iemand begint met een spreekwoord en de volgende heeft een associatie en beantwoordt deze weer met een spreekwoord. bv vanwege die bek: blaffende honden bijten niet.
    En als je dan bi j die hond wil blijven: als 2 honden vechten om een been, loopt een derde er ras mee heen. Ziet u daar nog been in? Soms krijg je ergens geen been aan de grond. Je zou ervan aan de grond raken. Dat raakt natuurlijk kant nog wal. Daar staan de beste stuurlui. Daar sta je hè, met je mond vol tanden. Die tanden moet je niet te vaak laten zien. Beter kun je de zon in het water zien schijnen.
    He dat was weer even leuk. Ik zou dit spelletje wel eens met mijn tante willen doen, volgens mij zijn wij wel aan elkaar gewaagd.
    Ik vermoed dat deze interesse ook te maken heeft met een visuele instelling en volgens mij zit dat in de familie….
    Leuk om uw verhalen te lezen!

    1. Mee op de wind

      Dat is weer eens gezellig, nicht Anneke op bezoek! Als ik het zo lees staat jouw vocabulaire ook vol met spreekwoorden. Die er eenmaal inzitten blijven hangen en reizen met je mee!
      Dat spelletje met spreekwoorden wat je hier uitlegt is overigens heel leuk. Het spelletje is voor mij onbekend maar leent zich uitstekend om met volwassenen te doen. Het zal wel even oefenen zijn, want om zo maar voor de vuist weg een ander spreekwoord te roepen lijkt mij niet eens zo eenvoudig. Maar alle begin is moeilijk.
      Ja het zou leuk zijn om onze degens te kruisen met spreekwoorden roepen. Maar wie weet komt dat er nog weleens van. Er zijn er inderdaad meer in de familie die spreekwoorden lieten/laten rollen!
      Het was leuk om je zo weer even te spreken Anneke. Je reacties zijn van harte welkom, bedankt! Ik vind reacties sowieso van iedereen altijd leuk! Groetjes van je tante Maaike

  5. Teunie

    Ik ben ook dol op spreekwoorden. En met een stel auti’s in huis is dat nogal eens hilarisch. Die zien namelijk eerst het beeld wat met een spreekwoord wordt uitgesproken letterlijk voor ogen. Pas daarna vatten ze (als ze het geleerd hebben) de betekenis. En dat letterlijk nemen geldt niet alleen voor spreekwoorden, maar voor alle taalbeelden die langs komen. Zo was Henk deze week aan het logeren en de moeder vroeg: Wat wil je op je bolletje (kadetje). Henk antwoordde: ik wil graag pasta. Maar wij doen het er altijd ín en niet eróp. Mag dat ook? Dat is dus typisch autistisch 🙂

    Teunie

    1. Mee op de wind

      Nichtje Teunie op mijn blog, en dat is leuk! Daarbij een nichtje dat ook een blog schrijft. Dat je van spreekwoorden houdt verbaast mij niets Teunie. Je bent tenslotte een nichtje van mij. Trouwens, er zijn veel meer mensen die spreekwoorden in ere willen houden, dat is mij wel duidelijk geworden!Dat is een goe4d zaak. Heel leuk wat je vertelt over Henk. En wat gelukkig voor jullie kinderen dat ze in een omgeving opgroeien waar ze begrepen worden. Want naast humor zal het ook wel eens nadenken vergen hoe je iets moet oplossen.
      Je blijft maar gestadig doorgaan met bloggen. Je zult het wel even leuk vinden als ik. Ik wens je inspiratie en plezier bij het bloggen!
      Fijn om weer iets van je te horen, zo blijven we op de hoogte van elkaar.Dank voor je reactie Teunie en,
      Groetjes van je tante Maaike

  6. sonja

    Ik ben 70 jaar oud. Op school heb ik nooit spreekwoorden geleerd, maar bij ons in de familie werden ze vaak gebruikt. Vooral mijn ene oma zat vol spreekwoorden en spreuken. Ook mijn vader en ik deden het veel, bijna zonder ertover na te denken. Het kwam gewoon bij je op. Ik denk dat de familie (groot)ouders wer veel aan kunnen bijdragen. Vroeg mee beginnen, net als met ouderwetse kinderliedjes.

Laat een reactie achter