Van floddervos naar sloddervos

Nu ik wat ouder ben vind ik het nog leuker dan vroeger als ik peuters hun eerste woordjes hoor zeggen. Vooral als zij nog maar net hebben ontdekt dat zij er contact door kunnen leggen. Wij staan er meestal niet bij stil, wat een wonderlijk fenomeen het is dat een kind gaat praten. Sowieso is het bijzonder dat wij door taal ons kunnen verstaanbaar maken en contacten onderhouden.  Die eerste woordjes van peuters zijn een waar feest voor ouders en omstanders. Het lijkt mij trouwens voor de peuters zelf ook geweldig als zij hun eerste woordjes uitspreken. Als je goed oplet zie je soms dat het kindje er zelf heel trots op is dat het mama en papa kan zeggen. Ze herhalen het ook graag. Wat zou het leuk zijn als wij ons die gevoelens later nog zouden herinneren. Maar helaas zo ver kunnen wij ons geheugen niet terug roepen, ik tenminste niet.

Een taal leeft en verandert. In de drukte van alledag lapte ik voorheen die zin aan mijn laars. Maar de laatste tijd houdt het mij bezig. Met vriendinnen en leeftijdgenoten bomen we er tegenwoordig naar hartenlust over. En we constateerden dat onze taal is veranderd terwijl wij erbij zaten. Er zijn veel woorden in de loop van de tijd verloren gegaan. En hoe mooi is het dan dat wij elkaar vinden in een nostalgisch verlangen naar die ‘verloren woorden’. Zo leven zij in ieder geval bij ons voort. Al zal voor sommige woorden het tij niet te keren zijn. Hoewel er tegenwoordig veel aandacht wordt  besteed aan ‘vergeten of verloren’ woorden. Er zijn allerlei boekjes te koop waarin je die vergeten woorden kunt terug vinden. Laatst gaf ik zo’n boekje als verjaardagscadeau aan een vriendin die ook zo verzot is op onze schone moedertaal. En wat ik had verwacht gebeurde: het was een schot in de roos! Ik realiseer mij nu plotsklaps dat het onderwerp van dit blogje zomaar  actueel zou kunnen zijn.

Er zijn in de loop van de tijd al heel wat woorden weggemoffeld en verbannen. Met stille trom en op kousenvoetjes vertrokken ze door de achterdeur. Maar er is niets nieuws onder de zon. In mijn kinderjaren was het ook al aan de orde. Toen ik een jaar of dertien was ging mijn moeder met mij mee naar de huisarts. Tijdens het onderzoek vroeg hij aan mijn moeder: “heeft zij de ‘stonde’ al”? Ik kende het woord niet en dacht na, opeens begreep ik dat hij ‘ongesteld’ bedoelde. Het was een oude dokter met een sikje, zoals je vaak ziet afgebeeld op plaatjes. Hij vond het blijkbaar heel gewoon om dit oude woord te gebruiken, dat zelfs toen al in onbruik was. Misschien veronderstelde hij dat ik nog niet op de hoogte was met de gang van zaken. En wellicht, om mij niet wijzer te maken dan ik was, dacht hij het op die manier te kunnen verhullen. Ach ja tijden veranderen, ook wat dat betreft

Doordat er in ons gezin, en ook in veel andere gezinnen, nog drie keer per dag uit de Statenbijbel werd gelezen, was het ‘oude Nederlands’ ons vertrouwd. De taal van de Statenbijbel week ook toen al af van de gewone spreektaal. Maar door het vele voorlezen werden die oude woorden mij vertrouwd. Ik weet niet of het klopt, maar ik vraag het mij af: hebben de veranderingen in onze taal misschien ook iets te maken met het feit dat de Bijbel minder wordt gelezen?  En dan is er ook nog de computertaal die aan een opruk begonnen is.

Ik vind het leuk om op mijn blog ‘oude woorden’ een podium te geven. Weliswaar is het een bescheiden podium, maar toch. In mijn volgende blogjes ga ik voortaan die in onmin geraakte woorden cursief schrijven. Zo placht mijn moeder zaliger dikwerf oude gedichtjes  op te zeggen zoals:                                 loevesteinHet gedicht gaat over de inname van slot Loevestein in het jaar onzes Heeren 1570 door Herman de Ruyter. Hij was een Nederlandse geuzenleider. Het gedicht is geschreven door Hendrik Tollens in 1812. Verder is het slot overbekend door de ontvoering van Hugo de Groot in een boekenkist.

Een lichte teleurstelling, of was het verbazing beving mij toen ik voor de zekerheid het gedicht nog even op Seniorplaza checkte. Wat bleek? Het gedicht was heel anders. Het couplet dat mijn moeder zo mooi voordroeg was een samentrekking van regels uit verschillende verzen. Het gedicht heeft heel veel coupletten. Maar wat doet het er verder toe? Ik heb er evengoed van genoten. Dat mondelinge overleveringen wel gemakkelijk geschiedvervalsing in de hand kunnen werken blijkt hier duidelijk.

Sommige woorden zullen echt verdwijnen omdat zij overbodig zijn geworden. Wat te denken van flessenschraper? Melk en yoghurt zitten tegenwoordig in pakken en niet meer in flessen die worden leeg geschraapt. Taal verandert door de tijd. Het vroegere woord ‘floddervos’ veranderde in de loop van de tijd in ‘sloddervos’. Woorden komen en gaan en daar is niets aan te doen. Iedere dag ontstaan er nieuwe woorden. Uit een nostalgisch verlangen woorden nog wat langer te laten voortleven is ‘Het verdwijnwoordenboek’ geboren. Er zijn 1500 woorden in vastgelegd. Louter om het nostalgische gevoel.

Voor de peuters van nu zal de taal over 30 jaar totaal anders zijn. Maar stel, als  blogs nu eens de tijd overleven? Wat dan?  Dan kunnen de peuters van nu de vergeten en verdwenen woorden hier weer terug vinden!

 

Als afsluiting zomaar een paar woorden die in onbruik raken:

Klaploper: Iemand die misbruik maakt van de gastvrijheid of vriendelijkheid van ander.

Raaskallen: Onzinnig praten, zonder dat iemand weet waar je het over hebt.

Blaaskaak : Een blaaskaak is iemand die altijd opschept.

 

 

 

 

Dit bericht heeft 10 reacties

  1. Ellen

    Een prachtig stukje heeft u hier geschreven!

    Ik ben in 1980 naar Zwitserland verhuisd en toen ik vanaf 1996 via internet weer meer contact met mensen in Nederland had, stond ik versteld van veel nieuwe begrippen. “Ik zit in een dipje”, las ik en snapte er niets van.

    In Nederland ben ik opgegroeid in een bejaardencentrum, waar mijn vader beheerder was. Daarom ben ik vaak met woorden in contact gekomen, die men nu bijna niet meer hoort.
    “heugeloos” is zo een woord, kent dat nog iemand?

    Groetjes uit Zwitserland,

    Ellen

    1. Mee op de wind

      Dag Ellen, ik kan het mij levendig indenken dat je verbaasd was en versteld stond van al de veranderingen in korte tijd. In een bejaardenhuis kwamen er natuurlijk nog veel meer oude woorden en gezegden langs. “Heugeloos” is voor mij een totaal onbekend woord Ellen. Maar leuk dat je het gebruikt. Soms spreken woorden zo voor zichzelf dat je er geen uitleg bij nodig hebt. Ik ben blij dat je reageert en taal ook jou blijkbaar zo aanspreekt. Vandaar wellicht dat je ook blogt? De uitdrukking “in een dipje zitten” wordt momenteel heel veel gehoord. Veel mensen zitten er midden in. En dat is geen sinecure!

      Groetjes van mij,
      met dank voor je reactie Ellen

  2. wilma

    Het veranderd steeds. Toen wij nog niet lang hier woonden, hoorden we ook dat men soms hollandse woorden niet kende. Wij vonden dat vreemd. Maar nu herkennen wij het ook wel.
    Ik vond het vroeger, toen ik jong was, knap dat andere kinderen een taal spraken die ik niet verstond. Dat moesten knappe ouders/kinderen zijn?!
    Wist ik veel, dat er iets meer bestond als Nederland….
    Onze kinders spreken haast geen Hollands en ik heb daar geen moeite mee.

    Soms zeggen we wel eens tegen elkaar: Ach,mocht het eens komen staan te gebeuren…..
    groet, Wilma

    1. Mee op de wind

      Dag Wilma, wat een gezellige reactie. Iedere streek heeft ook weer eigen streektaal. En dan bedoel ik nog niet eens de dialecten die we in Nederland hebben. Wat leren we in de loop van ons leven eigenlijk veel bij. Want het is inderdaad zo dat je vroeger als kind er geen idee van had dat er zoveel talen bestonden. Tegenwoordig is dat zo heel anders. Kleine kinderen hoor je met het grootste gemak Engels spreken tegen elkaar. Komt nog bij dat de computertaal het ook veel gebruikt. Het Engels is hier een soort tweede taal geworden. Zeker rondom de groet steden. Dat jullie kinderen weinig Hollands spreken is begrijpelijk. En de zin die zij tegen elkaar zeggen is mij van nabij heel bekend. En zo is het kwartje weer rond.
      Mijn dank voor je reactie en groetjes van Maaike

  3. Maaike

    Tante Maaike,
    Kent u de uitdrukking; door een dirkendons moeten gaan?
    Deze uitdrukking kwam bij jullie thuis vandaan. Tante Adrie , mijn moeder en ook oma gebruikte hem.
    Leuk die oude uitdrukkingen!
    Liefs van mij, Maaike.

  4. Mee op de wind

    Lieve nicht Maaike,
    Die uitdrukking is helemaal nieuw voor mij Maaike. Door een dirkendons moeten gaan? Ik heb het eerst maar eens opgezocht op internet. Het is toch van de gekken dat jij het wel weet en ik het woord helemaal niet ken. Maar het betekent dus: ergens door heen moeten gaan, bv. door de zure appel heen bijten. Maar jouw moeder en tante Adrie waren veel ouder dan ik. Misschien gebruikte mijn moeder dat woord in hun jonge tijd? Zou zo maar kunnen toch? In ieder geval vind ik heel leuk dat je reageert en dat je het ook leuk vindt om met oude zinnen en oude taal bezig te zijn. Een familietrekje wellicht. Dank voor je bijdrage en je reactie Maaike. Lieve groet van tante Maaike

  5. Corinne

    Heerlijk die oude en vaak deftige woorden. Noodruftig vind ik ook zo prachtig. Wat te denken van schobbejak en schavuit? Leuk blog Maaike!

    1. Mee op de wind

      Dag Corinne, het doet mij deugd dat je reageert op mijn blog. Er zijn begrijp ik heel veel mensen die het heerlijk vinden om die oude en vaak deftige woorden nog eens voor het voetlicht te halen. Er zijn ook veel mensen in het buitenland, die het lezen. Schobbejak, schavuit, en nog zo veel andere woorden zoals dirkendons komen weer langs. Echt leuk. En dat jij er als predikantsdochter van kunt genieten begrijp ik helemaal. Je bent er mee opgegroeid en zelf ook altijd bezig met taal.Veel succes er mee! Groet, Maaike

  6. Dorien

    Oeps, zijn die laatste woorden uit je blog al verdwenen? Voor mij zijn ze nog actueel. Misschien is het voor mij hetzelfde als voor Ellen; ik ben al veertig jaar weg uit Nederland, ik kom er regelmatig op bezoek, maar toch is mijn taaltje ouderwets. 🙂

    1. Mee op de wind

      Ja de taal verandert heel snel. De nieuwe woorden pak je niet mee als je elders woont, dat begrijp ik. Maar een ouderwets taaltje is gewoon voor iedereen te volgen en ook nog leuk om te horen, vind ik. Jaren geleden kwam een oom na 29 jaar bij ons op bezoek. Hij was geëmigreerd naar Amerika. Hij herinnerde zich eerst geen woord meer en sloeg met zijn hand tegen zijn hoofd om woorden op te roepen. De woorden kwamen weer heel snel terug en dat was fijn voor hem want hij had veel te vertellen. Ik heb je blog gelezen en het is leuk en interessant om te lezen hoe het ergens anders allemaal gaat. Dank voor je reactie. Groet, Maaike

Laat een reactie achter