Van witlof en hete bliksem

Hoe mijn verhalen zich gedragen

Het gaat het tot nu toe met bijna al mijn verhalen zo: ze melden zich eerst aan. Vervolgens kijken ze om het hoekje mij even aan. Verschuilen zich dan, tot op het moment dat ze verteld willen worden, alsof ze zeggen: wij hebben de regie Maaike. Zo is het precies ook met dit verhaal gegaan. Is de tijd rijp dan breekt het verhaal naar buiten. Maar ik moet nog steeds leren geduld te betrachten. Leren, dat dit het proces is dat zich voltrekt.

schrijfsterToetjes en broodpap
We hebben zo onze eigen eetgewoontes in dit land. Ineens realiseer ik mij dat er een zeker tijdsbeeld in zit. Een modetrend kun je zeggen. Vroeger aten wij gerechten, die nu verdwenen lijken. Of in ieder geval, bijna verdwenen. Van andere gerechten ben ik benieuwd of ze ergens anders ook gegeten worden. Of dat het specifieke streekgerechten zijn.

Ik zie ons weer zitten aan de grote ovale tafel. Moeder aan de kop. Wij, de kinderen keurig op leeftijd er om heen. Het prakje had ons weer heerlijk gesmaakt. Nu nog het toetje van vandaag. Mijn moeder vindt het zelf een heerlijkheid wat er gaat komen: karnemelk met gekookte aardappelen. Het was achteraf bezien nog een praktisch toetje ook, want zo werden de restjes gelijk weggewerkt! Mijn moeder smult er ook vandaag weer van. Ook anderen van het gezin vinden het heerlijk. Ik heb het nooit gegeten. Gelukkig oefende mijn moeder geen dwang uit dat het moest. Want ik moest er echt niet aan denken: lauwe aardappelen in de karnemelk. Ik geloof dat het op het boerenland wel meer werd gegeten.

Een ander toetje wat ik weer wel lekker vond was rijstebrij. Dikke rijstebrij! De rijst werd met de melk aan de kook gebracht. Na eens poosje werd de pan opgepakt en naar haar bestemming gebracht: het bed. De pan werd in kranten gewikkeld en onder de wol gezet. De rijst kon nu in alle rust, goedkoop verder garen. Als de pan als toetje op tafel werd gezet, was het feest. We kregen allemaal ons deel. Eerst moesten we een kuiltje maken in de dikke brij. Dat kuiltje werd  gevuld met roomboter! De boter, smolt als sneeuw voor de zon, in de hete brij. En daarover kwam dan suiker en kaneel. Heerlijk, heerlijk. Sommige mensen hadden een speciale kist ervoor: de hooikist, waar dit gerecht in gaar kon stomen. Ik denk trouwens, dat dit toetje in gezinnen zo hier en daar, nog wel wordt klaargemaakt. Tegenwoordig is alles te koop op de zuivelafdeling van de super markt. Ik ben ook een keer overstag gegaan om het te kopen,  maar dat was een complete  afgang. Het haalde niet bij die eigen, door mijn moeder gekookte, rijstebrij. Het zal ook wel komen door de entourage van alles.

rijstebrijpan ’s Morgens aten we soms broodpap. Het oude brood ging in de kokende melk. Even weken, afkoelen en dan suiker erover. Ik vond het best wel lekker. Ik heb het ook wel voor onze eigen kinderen klaargemaakt. Vooral als ze weinig aten. Ongemerkt aten ze zo meer dan anders. Ik ben eigenlijk heel benieuwd of dit nu nog gegeten wordt.

Slachtgerechten
Vroeger werd er vaak een varken gemest voor eigen gebruik.Dat was ook bij ons zo. En dat bracht mee dat er allerlei gerechten werden bereid. Kaantjes bijvoorbeeld. Nadat het varken was geslacht ging mijn moeder met kaantjes aan de slag. Er werden stukjes vet in de braadpan gelegd. Die stukjes werden langzaam uit gebakken. Een klein scheutje azijn voor de afwerking, en smullen maar. Ik vond het heerlijk op brood. De slager verkocht ook kaantjes maar die haalde het niet bij onze eigen kaantjes. Nee die eigen kaantjes waren niet te evenaren! Ik vraag mij trouwens af of er nu nog varkens voor eigen gebruik worden geslacht? En of de slager nu nog kaantjes verkoopt weet ik ook niet. Ik kom nooit meer in een slagerij. Wij eten bijna alles vegetarisch: is beter voor het milieu, en gezonder voor ons zelf. Stroopjesvet, dat stond na de slacht ook op het menu. Stroopjesvet was een mengsel van stroop met vet. Nu moet ik er niet meer aan denken. Toen was het lekker! Er werd vroeger veel vet gegeten. Vet was gezond, zo dacht men, vooral in de winter. Dat inzicht is tegenwoordig wel wat anders.

Van witlof en hete bliksem
Ik hoorde pas dat de jeugd geen witlof meer eet. Witlof gaat eruit zeiden ze. Ik stond echt perplex. Witlof eruit? Laat het niet waar zijn! Ik vind het één van de lekkerste groenten. Die heerlijke ovenschotels van witlof mogen toch niet verloren gaan? De jeugd lust geen witlof omdat ze zo bitter smaakt! Ik dacht ineens aan mijn zus Corrie. Toen ik een schoolmeisje was, had zij een gezin met kleine kinderen. Ik ging er veel naar toe en vond er het reuze gezellig. Corrie kookte heerlijke witlof. Voor het hele gezin.  We smulden allemaal van de witlof, tot de kleinste aan toe.

witlof

Mooi opgemaakte “moderne” witlofschotel

Zij had overigens wel een foefje om de bittere smaak wat te verzachten: ze strooide een klein schepje suiker over het witlofprakje!  De grotere kinderen aten het al gewoon mee. En na verloop van tijd waren ook de kleinsten aan de smaak gewend.

Wat wij niet aten, maar anderen weer wel, was: hete bliksem! Hete bliksem is een stamppot van aardappelen met goudrenetten en spek of worst.  Ik heb het zo ver ik weet nooit gegeten. Het is een echt oud Hollands gerecht.

Pas vertelde iemand dat zij vroeger soep met beschuit at. Lijkt mij een erg vreemde combinatie. Maar inmiddels weet ik dat op het gebied van eten veel mogelijk is. Het is gewoon een kwestie van wennen. Het spreekwoord zegt: Wat de boer niet kent, dat eet hij niet! Eet je het wel dan wen je er aan.

Seizoengebonden
Als ik in de supermarkt bij de groenteafdeling sta, liggen de schappen vol met fruit. Het hele jaar door kun je te kust en te keur fruit kopen. Vooral uitheems fruit. Wij kregen, bij hoge uitzondering vroeger wel eens een paar druiven. En verder stonden er appels en peren op tafel. Soms een sinaasappeltje. Het fruit was seizoengebonden.

appels

Wel werden er appeltjes gedroogd voor het winterseizoen. Het waren vooral de sterappeltjes die bij ons werden gedroogd. De appeltjes werden geschild en in schijfjes aan een touwtje geregen. De appeltjes werden daarna naar de bakker gebracht. Daar werden ze gedroogd.
Er waren al wel bananen maar die werden nog niet zoveel gegeten. In mijn herinnering was ik een jaar of achttien toen ik mijn eerste banaan at. Ik wist wel dat bananen bestonden, maar daar hield het op. Bananen waren meer buitenissig.

bananas-616429__180 En zo valt er nog veel meer te vertellen over onze “eetmode”  in de loop van de tijd.  Het is  slechts een summiere opsomming van de vele veranderingen.  Maar dit is het voor nu. Het is  een verhaal  uit mijn leven. Ongetwijfeld heeft ieder zijn/haar eigen verhaal. Ik ben benieuwd!

Dit bericht heeft 21 reacties

  1. mee op de wind

    Tante Maaike, wij aten toen ik nog heel klein was, peren met spek. Volgens mij kwam dat recept ook bij jullie thuis vandaan. De peren werden in de schil gekookt met spek erbij.
    Ik vond het vreselijk. Ook kon het gebeuren dat er een schaal met spekvet op tafel stond, daar doopte je dan je boterham in en dan suiker er overheen. Ik griezel er nog van. Dat waren allemaal van die recepten die mijn moeder van haar moeder had. Waarschijnlijk nog uit de oorlog. Groetjes Maaike.

    1. Mee op de wind

      Lieve Maaike, ja nu je het zegt, ik herinner het mij ook vaag dat we dat wel eens een enkele keer aten: peren in de schil gekookt, met spek. Jouw moeder was weer een stuk ouder dan ik, en zij zal daardoor oudere dingen meegenomen hebben dan ik. En dat spekvet met suiker er over herinner ik mij niet. Wel brood met jus, dat wel. Leuk dat je het schrijft. Er is heel veel veranderd in de eetgewoonten en dat is leuk om te constateren. Dat komt ook weer uit in jouw schrijven. Jij eet dat nu ook ongetwijfeld niet meer! Bedankt voor het reageren. Een mooie aanvulling!]
      Groetjes, van tante Maaike

  2. Dirk van Nieuwkoop

    Aardappels met karnemelk heb ik in mijn jeugd ook gegeten. Mijn vader, uit tuindersfamilie, was er dol op. Rijsterbrij ken ik ook, hete bliksem wel van naam, nooit gegeten. Leuk dat er inderdaad een soort mode in gerechten is. Veel gerechten van vroeger vinden we nu ongezond. We horen tegenwoordig regelmatig dat bepaalde zaken die als gezond te boek stonden ongezond blijken te zijn. Erg leuk om te lezen weer.

    1. Mee op de wind

      Ja Dirk, ik denk dat het vooral een boeren- of tuindersrecept is geweest. Maar of het nu nog wordt gegeten komt nog niet uit de verf. Hete bliksem werd ook wel met peren, spek en aardappelen gegeten, en dat deden wij, achteraf, weer wel. En die mode in recepten vind ik zelf ook zo leuk om te constateren. Wij aten in onze jeugd toch echt veel meer vet. Leuk om ook jouw reactie weer te lezen Dirk zoals ook dat je karnemelk met aardappelen hebt gegeten. Bedankt voor je interesse en enthousiasme! Groet, Maaike

  3. Susanne

    Ik ben 25, maar rijstepap kwam bij ons wekelijks op tafel (boerenmilieu in de Peel). Ik maak het nog regelmatig als ik eters krijg: het is een goedkoop en makkelijk te maken toetje en iedereen vindt het lekker. En beschuit deden wij dagelijks in de soep, dat vind ik juist helemaal geen vreemde combinatie. Wij aten weinig droge beschuit, hooguit ’s zomers met aardbeitjes uit de tuin of in het weekend met suiker. Het bliksem was niet mijn favoriet, maar ook dat aten we ’s winters wel (met eigen appels).

    1. Mee op de wind

      En zo klopt het dus Susanne dat ik schreef: wat de boer niet kent, dat eet hij niet! Ik ken het niet: beschuit in de soep en daarom leek het mij vreemd! Bij jullie is het dus heel gewoon, begrijp ik. En dat is dan ook het leuke van een reactie zoals deze bijvoorbeeld.Iedereen groeit op vanuit een bepaalde bedding, en kijkt van daaruit naar de wereld om zich heen! Ik denk, weet wel zeker dat streekgewoonten ook een grote rol spelen in eetgewoontes. Jij woont in de Peel en het is leuk dat je iets laat horen vanuit het gebied waar je woont! En Rijstepap vind ik een lekker toetje. Ik moet het ook maar weer eens uit de vergetelheid halen! Hete bliksem aten wij, achteraf bezien, met peren! Ik vind het fijn dat je reageerde. Dank en groet van Maaike

  4. jane

    wij eten zeker nog hete bliksum of hete B zoals we het netjes willen noemen. Maar wij eten het niet met goudrenetten maar met zoete appels. Ook wordt het in deze streek wel gegeten met half zoete en half zure appels. en dan aard. en bonen door elkaar gestampt. Lekker met worst en spek erbij. Ik kan u verzekeren dat veel van onze kinderen maar ook kleinkinderen er dol op zijn. Ook rijstepap staat hier wekelijks op het menu, verrukkelijk met bruine basterdsuiker. Geen broodpap maar wel lammetjespap en dat was dan melk met beschuit erdoor en suiker. We eten het niet vaak maar mijn man vind het lekker hoewel ik er ook niet in tuf 🙂 Wij eten hier echt veel ouderwets bijvoorbeeld sla met bruine bonen aard. en karnemelksepap en uitgebakken spekkaaien. Heerlijk!! Ook onze kinderen en sommige kleinkinderen smullen hiervan. Vroeger werd er idd vetter gegeten omdat men ook harder moest werken en niets te snoepen kreeg kon men het wel gebruiken. Leuke blog hebt u. Ik geniet van alle oude verhalen. Dankuwel.

    1. Mee op de wind

      Wat heerlijk al die oude recepten en die geweldige verhalen erover. Ik vind die reacties zo leuk omdat zij nog meer oude recepten bij mij boven halen. En ik watertand als ik alles lees. Het lijkt mij een lekkere en gezellige boel bij jullie aan tafel, Jane. O ja, sla met bruine bonen, dat kon mijn moeder ook zo heerlijk klaarmaken! Heel leuk om het allemaal te lezen en wat wordt er heerlijk gegeten! Fijn dat u geniet van mijn schrijfsels. Soms wisselen ouden en nieuwe verhalen elkaar af.Er is zoveel te schrijven over vroeger en nu! dank voor uw toevoeging en reactie. Met groet van Maaike

      1. jane

        o ja ik lees hieronder griesmeelpap dat koken wij ook. Eigenlijk kook ik elke dag ons eigen toetje. Custardpudding, chocoladepudding, lange vingerpap. En wel het vel delen! Dat is het lekkerst 😉 En ja op een petroleumstel kook ik zeker ook nog. We hebben er twee. En we stoken dagelijks houtkachel dus daar kook ik dan ook maar op al past hier maar 1 pan op het scheelt wel weer gas. En dan niet te vergeten ons eigen brood bakken. Ook al het andere lekkers. Wij zijn behoorlijk zelfvoorzienend. Ook een grote groentetuin.

        1. Mee op de wind

          Al dier pappen zijn heerlijk, ik weet het Jane. En als ik ergens ben smul ik ervan. Maar ik moet op mijn lijn letten! Als de kinderen komen eten en met feestelijke gelegenheden doen wij het wel. Mijn zus maakte altijd custardpudding van bitterkoekjes, dat vind ik ook zo heerlijk. En griesmeelsoufflé is hier ook erg geliefd. Jullie zijn echt zelfvoorzienend als ik het zo lees .Eigen gebakken brood is heel lekker. Als je ouder bent, zoals wij, heb je van alles maar zo weinig meer nodig. Met een gezin zelfvoorzienend zijn is gezellig, leuk en voordelig.En wat is er lekkerder dan groenten uit je eigen tuin? Er komen zoveel oude dingen en recepten langs. Heel leuk allemaal! Ook jij bedankt voor deze aanvulling en veel plezier bij het bereiden van de heerlijke maaltijden. Groet van Maaike

  5. Hilda

    Hallo,
    Kostelijke verhalen elke x weer.
    Wij eten ( ik ben 47 ) nog vaak gewoon ouwerwets.
    Zoals griesmeelpap, gruttenbrij met roomboter, suiker en stroop en rijstepap ook net roomboter en suiker en dan nig lekker van volle melk gekookt.

    Trouwens bij ons thuis en t was zomer kookte mijn mieder griesmeelpap en wat ging daar over?
    Heerlijk wat zure citroensaus en in de winter bessensap.
    En wat te denken aan Haagse Bluf.
    Heerlijk ook nu nog.
    Als wij als kinderen aan de tafel zaten en we aten dat als toetje bij de custard vla dan een hap Haagse bluf in je mond en dan zeggen Bluf.
    Wij lachen maar moeders verboodt het.
    En weet u wat ik ook altijd doe?
    Stoofperen stoven op een eenpitter met petroleum , oh zo n heerlijk luchtje .
    Groet van Hilda

    1. Mee op de wind

      Het blijkt uit alle reacties Hilde, dat er nog veel meer mensen smullen van die “oude recepten”. En dat kan ik begrijpen want ze zijn ook heerlijk! Gezellig om in die keukens een kijkje te mogen nemen. En ook in uw keuken lijkt het mij er heerlijk naar toe gaan. En een petroleumstel met stoofpeertjes? Ik ruik de peertjes en krijg ook zin in een petroleumstel. Toen wij pas getrouwd waren was het nog heel gewoon. Wij hadden ook petroleumkacheltjes. Ik krijg zomaar de indruk dat sommige dingen aan het terugkomen zijn Lijkt mij helemaal niet erg! Dank voor het reageren op mijn schrijfsel, en voor uw vriendelijke woorden over mijn blog! Een groet vaan Maaike

  6. kirsten

    Ik (24) ben niet opgevoed met ”oude” recepten, mijn man (34) wel. Sterker nog bijvoorbeeld rode kool had ik nog nooit gegeten voor ik mijn man leerde kennen.
    Mijn man is ook dol op rijstepap maar in tegenstelling tot veel mensen lust ik echt geen rijstepap, geen enkele vorm van pap trouwens.
    Ik gruwel er echt van net zoals van prei schotel, stamppot andijvie ( stamppot rauwe andijvie lust ik heel graag maar de variant waarbij de andijvie gekookt wordt… blegh) en witlof! al aten wij dat thuis ook.
    Iets waar mijn man als kind dol op was en ik ook inmiddels graag eet is zoete appeltjes, een speciaal soort appeltjes en dan gebakken in een beetje boter met wat suiker en kaneel.

    1. Mee op de wind

      En over smaak valt niet te twisten Kirsten!Ik kan bijvoorbeeld niets wat op karnemelk lijkt door mijn keel krijgen! Wij eten ook geen paptoetjes meer.We zijn verzadigd na het warme eten. En een teveel ergens van is nooit goed. Bovendien beter voor de lijn! Dat laatste recept lijkt mij trouwens heerlijk. Thuis droogden wij zoete appeltjes dat waren sterappeltjes.Maar daar moet ik dan maar een ander zoet appeltje voor zoeken. Sterappeltjes zijn er geloof ik niet meer. Wij poften wel appeltjes in de asla van de kolenkachel dat was ook heerlijk.
      Gezellig al die uitwisselingen en we worden er nog wijzer van ook. Dank voor je aanvulling Kirsten, en je reactie. Groet van Maaike
      PS. Witlof vind ik nog altijd heerlijk!

  7. Carol

    Ha, Mee op de wind,
    Nou doe ik net of ik je naam niet weet.
    Dikke rijst aten wij vroeger ook wel
    Hete bliksem-lekker.
    Wat dacht je van hutspot?
    Stroopvet: Lees er heel vaak over, maar wist niet wat het was.
    Weer wat geleerd.
    Witlof met een sausje, smaakt best.
    Maar al met al weer een aardig verhaal.
    Tot slot gefeliciteerd met de verjaardag van Gijs.
    79 alweer.
    Groetjes,
    Carol

    1. Mee op de wind

      Ja Carol, je hebt het goed Gijs is jarig vandaag! Dankje voor je felicitatie. En dank voor je reactie op mijn blog!
      Leuk al die reacties over eten. Dat vinden we toch allemaal belangrijk blijkbaar. En lekker eten is een gezellige bezigheid! Witlof vind ik ook heerlijk rauw en met een sausje. Maar stroopjesvet? Ik durf er niet meer aan te beginnen. Jij weet nu in ieder geval hoe het wordt bereid. Waar mijn blog val niet toe dient!
      Leuk Carol, dat je mijn blog zo trouw deelt en leest, ik waardeer het! Groetjes van schoonzus Maaike!

  8. wilma

    Wij aten wel warme melk met beschuit. dat vond ik nog wel lekker,maar lammetjespap niet. Griesmeel atn we ook,maar was geen liefhebber van warme pap. Nu maak ik af en dan custard of rijstepap. Ik kan het klaarmaken en de kids en manlief vinden het wel lekker. Rijstepap alleen als het niet te dik is, anders krijg ik het niet door m’n keel.
    Witlof is hier wel verkrijgbaar maar niet te betalen, dus helaas. Man vind het lekker als rauwe salade.Of met ham uit de oven. Heerlijk.
    Haagse bluf is ook lekker, maar wist niet dat het met custard gegeten kon worden.
    Hier ook wel hachee, of bruine bonensoep(zelfgemaakt dan) erwtensoep Enzo.
    Heb eens een recepten boek gekregen met streekrecepten van vroeger per provincie. Leuk hoor!
    Hier eet men crackertjes in de soep. Ik niet, vind ik jammer van de soep, maar smaken verschillen.
    Nog gefeliciteerd met je man en nog samen geode Jaren toegewenst.
    Heeft je man ook hobbies?
    Groet,
    Wilma

    1. Mee op de wind

      Dag Wilma, Lekker eten wordt ook overzee gegeten, begrijp ik. Het lijkt mij jammer dat witlof zo kostbaar is bij jullie. En crackertjes in de soep is voor mensen die het gewend zijn heel gewoon. Het hoort gewoon bij de streekgerechten heb ik gelezen. Het is leuk al die reacties over eten en eetgewoonten. Bruine bonensoep maakte ik vroeger ook veel. Vooral omdat het zo gezond is. De kinderen hielden er niet van terwijl ze eigenlijk weinig zeurden over het eten. Nu maak ik het nooit meer klaar. Maar het is wel ideetje om het nog eens te gaan doen. En warme melk met beschuit aten wij ook. Dat was ik ook vergeten en was best wel lekker. Zo komen er nog meer oude dingen boven door je reactie. Wilma hartelijk dank voor al je reacties en ook voor deze weer! Ze doen mij goed.
      Groet, van Maaike

  9. Nel de Winter

    Hallo,Mijn moeder was een hele goede kokkin. Als er een kalfje was geboren
    kregen we vaak biest. Van biest maakte mijn moeder gevulde pannekoeken.
    Het vulsel heette refoelen. Zij welde de biest op laag vuur zodat het niet ging
    schiften. Als het nog lauw warm was deed ze er in dobbelsteentjes ontbijtkoek
    in en gewelde rozijnen ,bruine basterdsuiker en kaneel. Ze mengde alles goed
    doorelkaar en vulde er pannekoeken mee. Het was wel machtig maar een
    echte traktatie.

    1. Mee op de wind

      Dag Nel, Biest ken ik wel en vond ik heerlijk. Maar waar jij over schrijft dat recept is mij onbekend. Leuk dat je het met ons uitwisselt en nog precies weet. Ik denk ook nog zo vaak aan de maaltijden die onze moeder bereidde voor haar grote gezin. Ook mijn moeder kon heerlijk koken en zij besteedde er alle zorg aan.

      Het lijkt mij inderdaad best een machtige maaltijd maar wel heel lekker en als kind kun je heel wat eten verstouwen. Het boeit mij altijd zoals onze moeders hun eten klaar maakten. Ik zie het nog vaak voor mij hoe mijn moeder het allemaal deed. Waarschijnlijk heb jij dat ook zoals je er over vertelt. Hartelijk dank voor je bijdrage aan vroegere recepten. Groetjes van Maaike

  10. marina de visser

    Hey Maaike,
    Ik zocht een recept van stroopjesvet en vond jouw verhaal over oude recepten. Ik ken stroopjesvet alleen van mijn oma in Vrouwenpolder en had geen idee dat jullie het thuis ook aten. Leuk om te weten.
    Liefs,
    Marina

Laat een reactie achter