Wij ouderen weten sinds lang vervlogen tijden wat wachten op een berichtje is.
Ik heb het over zo’n 60 jaar geleden, toen de computer nog niet in beeld was, en de smartphone nog niet bestond. Over de tijd dat je een brief schreef met de hand, en daarna naar de postbus bracht. En daarna het wachten begn op een bericht terug. Dat wachten kon lang duren, vooral als de ontvanger geen haast aan de dag legde.
En ineens stond mijn oom voor de deur
Mijn oom Leen, een broer van mijn moeder, vertrok voor de oorlog naar Amerika en kwam terecht in Miami. In die tijd emigreerde iemand voor het leven. En je wist bij het vertrek: die zien wij nooit meer terug. In het begin bleef er contact bestaan middels brieven. De brieven reisden per boot, en het duurde rond de zes weken tot hij aankwam op de bestemming. Ik denk dat door de lange wachttijden tussen verzenden en ontvangen, het contact vaak verwaterde en stil kwam te liggen. Zo verging het ook mijn oom; hij werd voor mij een oom die ver weg in den vreemde woonde.
De eerste tijd werden zelfs foto’s opgestuurd. Hij trouwde in Miami met tante Meribeth.
Maar wat gebeurde? Na 29 jaar kwam hij onverwacht boven water en stond hij plots bij ons voor de deur. Mijn moeder was verbijsterd en wist niets anders te doen dan van verbazing en vreugde in haar handen te klappen. Het nieuws ging als een lopend vuurtje door Barendrecht. Hij werd overal nieuwsgierig onthaald alsof hij een wereldwonder was. Oom Leen kende nauwelijks nog de taal en tikte steeds tegen zijn hoofd om het woord te vinden. Na een paar dagen ging het een stuk beter.
Later, toen het vliegverkeer op gang kwam, werden de wachttijden minder. En dat bleek dus al een grote verbetering in de tijd.
In die tijd kreeg je als kind op je verjaardag een mapje met het prachtigste postpapier. Ik weet nog dat ik het geweldig vond. Het was een waar feest om op dat postpapier je verhaal te schrijven. Ik deed mijn uiterste best om heel mooi te schrijven; want als ik lelijk schreef zou ik het postpapier bederven.
Als meisje paste dat niet
En verder in de tijd, toen je “bakvis” werd, kon het gebeuren dat je onverwacht een brief over de post kreeg. Meestal stond op de achterkant de afzender. En dat kon zomaar van een jongen zijn die met je kennis wilde maken en geen andere kans zag het je te laten weten. Er was geen sprake van dat je als meisje hetzelfde zou doen. Nee, dat paste niet – als meisje wachtte je af. Hoewel dat afwachten schone schijn was. Want je wist als meisje toen ook heus wel hoe je de belangstelling van een jongen moest trekken. Maar het gebeurde allemaal ondergronds en onopvallend zodat niemand er iets van kon zeggen. Want wat anderen ervan vonden was heel belangrijk.
In die tijd waren we de oorlog niet vergeten. Het Nederlandse leger zou nog jaren voortbestaan. Daarom moesten jongens van een jaar of achttien gekeurd worden voor hun diensttijd. En na goedkeuring verdwenen ze een paar jaar in het leger. In die tijd was het de gewoonte dat je je verkering op woensdagavond en in het weekeinde zag. Op de woensdag werd de week doorgezaagd, zoals men dat noemde. En juist in de leeftijd dat jongeren verliefd werden en verkering kregen, kwam de dienstplicht er als een lastig obstakel tussendoor en gooide roet in het verliefde eten. Er hielp geen moedertje lief aan. Je lief vertrok naar zijn garnizoensplaats – en jij bleef alleen achter.
Wat had de PTT het in die tijd druk. Want daarna kwam het wachten op een brief. En twee keer op een dag was er kans dat de brief in de bus rolde. Op maandag kwam er meestal niets. Want op zondagavond of maandagochtend was je vriendje vertrokken. Maar soms kwam er op dinsdag al de zo felbegeerde brief. Vol verwachting ging je uit school of uit je werk naar huis. Zou er..?
En als je geluk had en er een brief was binnen gekomen wist je maar één ding: een stil, eenzaam plekje zoeken en wegdromen achter je brief.
Donderdag, o donderdag
Maar o wat duurde de week lang! Hoe moest je er door komen en wat was je blij als het weekeind werd. In die tijd hoorde je vaak een oud rijmpje dat luidde:
Donderdag, o donderdag,
o, schoonste aller dagen,
‘s morgens nog een halve week
en ‘s avonds nog twee dagen
We waren vaardig en ondernemend met de pen. Zo had Frans een penvriend in Duitsland. Dat was heel erg in, en je sloeg er soms drie vliegen in één klap mee. Je Duits werd er beter door, je werd bijgepraat over een andere cultuur en soms werd je uitgenodigd voor een bezoek. Zo kwam je nog eens ergens, want verre reizen maken was toen nog niet zo in. Ik heb nooit een penvriend of vriendin gehad. Maar wie weet zijn er lezers die wel penden naar een vriend of vriendin?
Wat bij ieder oud verhaal boven komt drijven is het gevoel dat er toen rust was en meer overzicht. Niet iedereen, maar veel ouderen, en vast ook jongeren, ervaren de spanning en haast van deze tijd als onrust. Misschien ook wel als een last. Maar gelukkig is er niemand die mij zegt dat mijn smartphone altijd aan moet staan. Dat heb ik ook moeten leren. En als iedereen het druk, druk, druk heeft maak ik een mooie wandeling of geniet ik op mijn balkon van de zon. En, wat hebben we veel mooi wandelweer gehad dit jaar.
Er kon nog best een tandje bij
Maar er was toen evengoed haast, en er moest toen ook gewerkt worden. Ik herinner mij nog een postbode die altijd snellopend, bijna rennend, de post rondbracht. De clou was, als zijn postzak leeg was en de post op bestemming was, zat zijn werktijd erop. En toen hij een poosje platzak was, deed hij als extra verdienste twee wijken in plaats van één. Tenslotte kon er nog best een tandje bij.
Die postzak was een heel gesjouw. Maar daar werd gelukkig ook iets op gevonden, een postwagentje bleek de oplossing.
Wij ouderen hebben de wereld zien veranderen en het veranderen blijft maar doorgaan. Er rolt zelden meer een geschreven brief door de bus. De post wordt niet eens meer iedere dag bezorgd. Het is al weer wat jaren geleden dat ik mij terugtrok uit een gespreksgroep. De gespreksleider bedankte ik met een handgeschreven brief. De man was buitengewoon verrast en bijzonder blij dat hij sinds lange tijd weer eens een met de hand geschreven bericht kreeg.
Misschien omdat het vroeger zo anders was dat het mij bezighoudt? En dat ik mij blijf verwonderen. Je kunt je het bijna niet meer voorstellen hoe alles toen was totdat ik erover ga schrijven. En berg je dan maar, want er komen karrenvrachten herinneringen langs.
Samen ontbijten
Ik denk eraan terug, met een vleugje heimwee en een zweempje verlangen. Maar aan de andere kant: hoe fijn is het voor mijn buurman dat hij ’s morgens kan ontbijten met zijn vrouw in Letland.
Hallo. Toch is het leuk om een brief te schrijven. Toen tante nog leefde en zij al in Canada woonde, hebben we lang geschreven. Toen wij in Canada kwamen zijn we gaan bellen.
Maar je taal vergeten? Kan het bijna niet geliven, want je moerstaal vergeet je nooit.
Daarom schrijf ik Nederlands nu….
Mss moeten we je allemaal eens een brief schrijven!?
Lieve groet
Wilma
Ha Wilma, toch is het echt waar dat mijn oom even de woorden niet wist te vinden. Later ging dat over. Mijn oom sprak nooit met iemand meer Nederlands, denk ik. En na bijna dertig jaar altijd Engels te horen lijkt mij dat niet zo vreemd hoor. Als je moerstaal nog regelmatig gebruikt is het natuurlijk heel anders. Maar fijn dat jij/jullie er geen last van hebben. Dat zie ik ook altijd aan je reacties die in goed Nederlands geschreven zijn. Petje af, hoor. En hartelijk dank dan ook weer voor je reactie. Met lieve roet van Maaike
Je weet altijd weer herinneringen op te halen. Penvrienden en penvriendinnen, die heb ik bij bosjes gehad. Dat waren niet altijd liefjes hoor. Gewoon mensen die je ergens ontmoette en soms vroegen ze of ze met je mochten corresponderen.
Vooral na mijn tijd als au pair in Engeland en Frankrijk heb ik veel met anders taligen gecorrespondeerd. Dat werd natuurlijk op de duur een hele klus, want de taal verlies je wat en met de prisma talenboekjes zat ik alles weer wat bij te spijkeren, maar met de vakanties met de caravan in Frankrijk had ik er veel aan en kon nog aardige gesprekjes voeren. Nu vervliegt zelfs het Nederlands en kom ik niet op woorden bij de kruiswoordpuzzels. Het zij zo, maar leuk dat jij nu die herinneringen weet op te halen en ga zo door!
Ha Nelleke, nu had ik een leuke reactie geschreven, vind ik zelf, en is hij verdwenen. Nu dan maar weer in de pen klimmen want daar hebben we het tenslotte over. Van je schrijfactiviteiten ben ik op de hoogte, zoals je weet. En ook dat je meer inzet nodig hebt om te blijven schrijven. Maar je weet het hè al die dingen blijven doen is heel goed voor ons. Dat hoofd moet aan de gang blijven. Vandaar ook mijn blogjes nog steeds. En toch leuk dat het bij mensen weer herinneringen oproept en er even contact is. Tja, en wat is het allemaal lang geleden he dat jullie met de caravan op stap gingen. Allemaal voorbij maar de herinneringen blijven en je kunt er over schrijven. Ik geniet van alle herinneringen die bij jullie boven komen. In een wereld vol onrust zijn dit toch kleine oases van vreugde. Met dank en liefs van Maaike
Hallo, ik heb al jaren een penvriendin, dit voorjaar was het 60 jaar geleden dat we begonnen met schrijven. Zw woonde toen in Leeuwarden en daar heb ik ook gelogeerd. Nu woont ze in Ridderkerk en bezoeken we elkaar ook regelmatig. Maar de brieven blijven. En ik heb er nog 1 waar ik al 52 jaar mee schrijf. Iedere maand gaat er 1 brief van mij naar haar en komt er 1 terug. En we bellen ook allebei een keer. Zo blijf je op de hoogte van alles. En ik heb ook nog postpapier. Verder zijn we een postversturende familie. Mijn man is voor revalidatie opgenomen geweest. Ze hadden het nog niet meegemaakt zoveel post.
Ha Jannie, wat ontzettend leuk wat je allemaal schrijft over je corresponderen. Wel bijzonder om het altijd maar vol te houden en brieven heen en weer te schrijven. Begrijpelijk dat ze verwonderd waren bij de revalidatie. Zonde dat dit bijna verloren is gegaan. En het was dus inderdaad zo he dat middels die pencontacten er ook werd gelogeerd. Ik heb genoten van je reactie Jannie. Met dank en groet, van Maaike
Lieve Maaike, wat leuk om weer een blog van je te lezen. Al reageer ik niet altijd, ze worden zeker gelezen. Op deze wil ik wel reageren want het roept ook weer mooie herinneringen op.
Brieven schrijven? Ja zeker. Vanaf mijn 11e tot 19e schreef ik met een missionaris. Die had ik persoonlijk leren kennen toen hij logeerde in de pastorie van de kerk. Wij woonden naast de kerk. Hij rookte sigaren en ik spaarde sigarenbandjes en postzegels. Hij was een Nederlander en woonde en werkte in Amerika. Hij stuurde me dan postzegels en sigarenbandjes. We schreven in het Nederlands en toen ik eenmaal wat Engels kon probeerde ik natuurlijk mijn beste beentje voor te zetten en gebeurde het in het Engels.
Ook in onze verkeringstijd schreven mijn lief en ik (nu bijna 50 jaar getrouwd) elkaar elke week een brief. In totaal 4 jaar lang. We zagen elkaar alleen in het weekend. En ik heb alle brieven nog.
Het was inderdaad wachten op bericht en dan ja een stil hoekje vinden om te lezen.
Vriendin die in Noorwegen haar weg vond en we regelmatig elkaar schrijven.
Goede vrienden die naar Nieuw Zeeland emigreerden kregen lange en lange brieven. Of ik dan niet wat vaker een korte brief kon schrijven> Dan kregen ze wat vaker post.
En ja op mooi postpapier natuurlijk. Zo dun mogelijk, dan kon er veel verstuurd worden.
Lieve groet,
Tineke.
Lieve Tineke, erg leuk om weer eens iets van je te horen hoor! Ach ja, zo gaat he. Ook op jouw nieuwsbrieven die steeds nog bij mij binnenkomen antwoord ik eveneens veel te weinig. Maar zo af en toe wordt onze geest weer vaardig en schrijven we weer terug, zoals jij dus nu doet.
Jij bent ook een echte schrijfster he, en ik begrijp je veelvuldige correspondentie daarom helemaal. Het is ook een bepaalde drang om je op papier te uiten.
Leuk dat jullie in diensttijd elkaar brieven schreven. Lang, lang geleden alweer. En wat was je dan blij om iets te horen.
Het valt mij wel op dat het vooral de ouderen zijn die schreven of nog schrijven. En dat is geen wonder want de jeugd laat het afweten wat lezen en schrijven betreft. Voor ons was schrijven toch echt een communicatief gebeuren. Je hield er contact door met mensen die je anders uit het oog verloor.
En postzegel en sigarenbandjes sparen? Wat was dat leuk allemaal. Plakken in schrifeten en er zaten werfkelijk juweeltjes van sigarenbandjes tussen.
Dat was weer ouderwets Tineke, deze reactie. Leuk weer. Mijn dank en lieve greot, Maaike
Dag Maaike, wat leuk hoe je schrijft over corresponderen. Toen had niet iedereen telefoon en werd er veel via brieven en (brief)kaarten en ansicht kaarten gecorrespondeerd, dat had wel wat! Ik heb nog een stapel ansichtkaarten van voor de oorlog, die waren van mijn schoonmoeder en die taal al zoals bijv; Waarde zuster en broeder, wij zijn in goeden welstand aangekomen op ons vacantieadres. En dan volgt er een heel verhaal zo klein mogelijk geschreven om maar zo veel mogelijk te kunnen vertellen. Prachtig! Ook heb ik nog een oud fotoalbum van haar, die fotoś ook he, allemaal deftig gekleed en een ernstige blik. Mooi om te bewaren. Nou Maaike, weer dank voor je leuke interessante post (toch ook weer een soort brief!) hartelijke groet, Lucie
Ha Lucie, altijd leuk om een reactie van je te krijgen want het voelt als antwoord op “inderdaad” een soort brief. Natuurlijk kan ik zien dat mijn post gelezen word, en dat is al heel fijn natuurlijk. Een reactie is een direct antwoord.
Wat jij schrijft uit die oude correspondentie is precies zoals de mensen vroeger aan elkaar schreven: Plechtig en waardig. Ik heb een boekje met een briefwisseling uit de VOC tijd van een jong echtpaar. En zo prachtig geschreven in poëtische taal en vol respect naar elkaar. Zo schrijft de jonge vrouw: Aan mijn Waarde lieve man. Zij beschrijft hoe moeilijk het wachten is als haar man op zee is. De brieven waarin zij naar haar man op zee schrijft dat hun heel jonge zoontje gestorven is ijn hartverscheurend.
Een blog is vaak te kort om alles wat ik zou willen schrijven erin te stoppen. Lange blogs zijn minder aantrekkelijk om te lezen, vandaar dat ik mij moet beperken.
Wat maakten ze vroeger toch overal een werk van. Op de foto gaan was heel bijzonder daar deed je je mooiste kleren voor aan. Is heel leerzaam om ons te verdiepen in vroeger en in herinnering te roepen hoe onze voorouders leefden. Er zijn veel mensen die het interessant vinden en daarom blijft het schrijven erover leuk en waardevol.
Zo, dit is het weer voor deze keer. Mijn dank met een hartelijke groet, Maaike
Dag Maaike,
Jij kent mij niet, ik ben per toeval op jouw blog terecht gekomen. Ik wilde je graag zeggen dat ik ontzettend geniet van de verhalen die jij schrijft. Hoe het dagelijkse leven er vroeger aan toe ging, en de vergelijking met nu. Het zijn zaken waar ik het graag met mijn oma over zou hebben. Helaas is zij een aantal jaar geleden gestorven. Jullie zijn omstreeks dezelfde tijd geboren. Ik stel me haar voor in de verhalen die jij beschrijft. En zo krijg ik meer inzicht in hoe haar leven eruit gezien moet hebben en wat haar bezig zal hebben gehouden. Om de een of andere manier houdt dit de herinnering aan haar meer levend.
Heel veel dank hiervoor. Voor je prachtige woordkeuzes en je mooie verhalen.
Lieve groet,
Noa
Ha Noa, reacties zijn altijd van iedereen even welkom! Ben altijd weer blij met een reactie en het contact dat er door ontstaat. En wat fijn dat je zo geniet van mijn blog. Hoe mooi dat je door mijn verhalen nu begrijpt hoe je, helaas overleden oma, heeft geleefd. En ja, die wereld was toen een totaal andere wereld dan nu. Ik denk dat in de lange wereldgeschiedenis nooit zoveel is veranderd dan in de laatste honderd jaren. Dat blijft mij verwonderen. Soms denk ik wel eens dat ik nu wel alles heb verteld. Maar het blijkt altijd weer dat er nog meer is. Dus hoop ik vrolijk verder te gaan. En jouw vriendelijke reactie zal zeker bijdrage om zo lang het kan door te gaan. Hartelijk dank daarvoor. Met lieve groet van Maaike