Vorige week kwam mijn zoon langs en hij excuseerde zich voor de vlekken op zijn overhemd. “Ik heb gekookt,” zei hij, “en het heeft gespat op mijn overhemd.” Ik schudde mijn hoofd en opperde dat een schort dragen de oplossing was. Ik hoorde wat vaag gemurmel en daar bleef het bij. Een schort voordoen met koken? Er zullen nog genoeg mensen zijn die het wel doen, maar als ik om mij heen kijk, zie ik weinig schorten. Natuurlijk wel bij ouderen.
Even tussen haakjes: ik gebruik bewust nooit het woord “oudjes” omdat ik het een vervelend woord vind. Ook al kan het lief bedoeld zijn, wil ik toch geen “oudje” genoemd worden. Je zegt tegen een groep mensen toch ook geen “mensjes”. Waarom een verkleinvorm erachter?
Hoe kun je koken zonder schort?
Van huis uit ken ik geen mannen die bezig zijn met potten en pannen. Mijn broers werden bijna grenzeloos verwend door mijn moeder, en zij lieten zich dat heerlijk aanleunen. En ook Frans liet het koken voor wat het was. Ik kan met zekerheid zeggen dat Frans in zijn hele leven nooit heeft gekookt. Misschien heeft hij, als ik niet thuis was, wel eens een glas groenten opengetrokken. Maar meestal stond er iets klaar als ik er niet was. Wat hij wel kon, en met flair deed, was koffie zetten. Dat deed hij graag en dan als een ober serveren. En niet onbelangrijk, na het eten hoefde ik niets meer te doen. Hij verzorgde de afwas en daar hoefde niemand bij te helpen, dat deed hij het liefst alleen. Het is overigens totaal geen probleem geweest dat hij nooit kookte, zo waren de regels nu eenmaal.
Zonder schort koken is voor mij hetzelfde als op mijn sokken gaan wandelen. Maar ik ben wel opgehouden om schorten uit te delen. Toen de kinderen pas het huis uit waren, deelde ik nog wel eens enthousiast schorten uit. Het was tenslotte altijd een nuttig, betaalbaar pakcadeautje op Sinterklaasavond. Maar het resultaat op mijn duidelijke hinten was nihil. Een enkele keer zag ik nog wel eens iemand met een schort. Misschien voor de gelegenheid omdat ik er was? Wie zal het zeggen.
Natuurlijk is het, als je naar de grote dingen van het leven kijkt, over schorten schrijven peanuts. Maar het boeit mij omdat het laat zien hoe de tijd wisselt en verandert, vooral als ik kijk wat een schort voor mijn moeder betekende.
Natuurlijk droeg mijn moeder vroeger een schort, en niet alleen tijdens het eten koken, maar bij alle werkzaamheden. En dat schort was niet zomaar een schort. Nee, het was veel meer dan dat, het was multifunctioneel.
Het multifunctionele schort
Als mijn moeder met haar schort voor naar de kippenren achter ons huis liep, bleek dat schort een uitkomst. Ik weet nog dat de haan altijd heel argwanend toekeek als mijn moeder, voorovergebogen, want de ren was laag, naar binnen liep. Als baas van zijn harem hield hij alles nauwgezet in de gaten. Soms mocht ik de eieren rapen, maar ondertussen was ik dan doodsbang voor die haan. Hij kon je zomaar ineens aanvliegen. Eerst raapte mijn moeder de eieren in het hok waar de meesten lagen. Hoeveel eieren waren er vandaag gelegd, was iedere dag de vraag. Mijn moeder deed de zoom van haar schort omhoog en maakte een soort draagtasje van haar schort.
De eieren werden voorzichtig één voor één in haar schort gelegd. Zelfs een verdwaald ei dat los in het hok lag, raapte ze ook nog even op. En zo kwam ze dan, met in haar schort de eieren, innig vergenoegd met haar buit de keuken binnen. Morgen konden we weer genieten van een heerlijk vers gekookt eitje.
Als wij ’s ochtends beneden kwamen voor het ontbijt, had mijn moeder haar schort al voor. En dat was niet voor niets. Op tafel lagen er enorm grote broden klaar. En dat was nodig om onze hongerige magen te voeden. Vooral de broers konden er wat van. Vlak voordat we allemaal zaten, nam mijn moeder een brood, legde dat tegen haar borst en sneed razendsnel de boterhammen. In een mum van tijd lag er een hoge stapel brood op een bord. Het brood zo snijden was een vast ritueel dat bij brood eten hoorde. Het was best een griezelig gezicht, dat grote mes bij haar borst. Maar het liep altijd weer goed af.
In de winter was de huiskamer bij het opstaan meestal nog ijskoud. Ook al had mijn moeder voor dag en dauw de aanmaakhoutjes klaargemaakt. De te grote houtjes brak zij op haar knie. Als er genoeg houtjes lagen om de kachel te laten snorren, maakte mijn moeder van haar schort weer het bekende draagtasje. En zo vervoerde ze de takjes naar de huiskamer. Even later zat zij op haar knieën in de hoop dat de kachel zou trekken en gaan branden. Maar het duurde nog een hele poos eer de kamer een beetje op temperatuur zou zijn. Om maar te zwijgen als de schoorsteen niet wilde trekken en de rook de kamer binnenkwam in plaats van de schoorsteen uitgaan. De “goede oude” tijd toen er nog geen cv was.
Tja, tussen dat opstaan van mijn moeder en van mij zit toch werkelijk een wereld van verschil!
Zo kwam het schort ook van pas als ze groenten ging halen op de tuinderij. Resoluut liep zij naar het land om te halen wat nodig was. En even later kwam zij terug met in haar schort worteltjes, boontjes, komkommers, aardappelen en noem maar op.
Het schort als stofdoek
Wie zou mijn moeder geweest zijn zonder haar schort? Want als er onverwacht visite kwam, kon zij mooi met een vinger in haar schort nog snel even iets afstoffen. Wat een schande als ergens stof lag. Wat zouden de mensen daar wel niet van zeggen? Haar elf kinderen waren daarvoor geen excuus.
Voordat ik naar de avondopleiding ging voor het onderwijs, zat ik twee jaar op de Tuinbouw Huishoudschool. In één van de eerste lessen leerde ik om zelf een schort te naaien. Het schort was bestemd om te dragen bij de lessen in koken en huishoudelijk werk. Het schort naaien vond ik vreselijk en ook moeilijk. Maar toen het eenmaal klaar was, en we tijdens het koken ook nog een kookmuts droegen, werd het koken leuk en een echt officieel gebeuren.
Zo leerde ik op de Huishoudschool onder andere ook overhemden strijken. Ik weet nog precies de volgorde van het strijken: eerst de kraag, daarna de mouwen en dan het voorfront. En ik ben het altijd op deze manier blijven doen. Hoewel dit nu allemaal voorbij is.
Voorwaar een verhaal uit de oude doos.
Heel af en toe draag ik een schort. En dan denk ik: toch wel handig…. Heb er verscheidene hoor.
Als ik een overhemd atrijk doe ik dat nog net zo.
Maar strijken raakt ook wel uit denk ik .
Lieve groet
Wilma.
Ha Wilma, Ja een schort dragen is ook echt handig. Ik heb ook verschillende soorten en afbeeldingen. Wie weet ga je het nu meer dragen?
Inderdaad, strijken raakt ook uit.
Vroeger werden de lakens etc gesteven en gestreken. Allemaal veranderd. Maar overhemden strijken wordt nog wel veel gedaan lijkt mij. En jij leefde het zeker ook zo op de huishoudschool?
Leuke dat je reageert en jij ook een lieve groet van mij
Maaike
Het brood snijden tegen de borst brengt herinneringen terug. Was ik helemaal vergeten. Mijn grootmoeder die voor ze het brood begint te snijden met het mes eerst een kruis maakt over het brood voor ze begint met snijden.
Ha Bernadette. Ik begrijp dat je oma Rooms Katholiek was? Ja wat mooi symbolisch he als je het goed beschouwd. Wat leefden onze voorouders anders. Ik vind zoiets horen ontroerend mooi! En fijn om er kennis van te nemen en goed dat je het met ons deelt!. Groet vanMasike
Lieve Maaike, wat een leuk artikel over het schort. Zelf draag ik ook altijd een schort met eten klaarmaken en afwassen. En ikeet ik iets met tomaten dan doe ik het ook voor met eten want gegarandeerd valt er een klodder op mijn witte T shirt. Wij hadden thuis een groentenwinkel en mijn moeder had altijd een schort voor als ze in de winkel hielp. Mijn man had ook altijd een zelfgemaakt schort aan als hij in de tuin werkte. Maar als mijn dochter een vies karweitje voor me in de tuin doet, vraagt ze altijd mg ik uw jasschort aan, want dat heb ik ook nog. Maar ik ben van de generatie van voor de oorlog ,dus ouderwets opgevoed en dat raak je niet meer kwijt Hartelijk dank voor het bericht, ik heb het met veel plezier gelezen.Liefs Nelly.
Lieve Nelly, ja de meeste ouderen zullen nog wel e4en schort dragen, denk ik. En hoe leuk, ik kreeg van een neef een foto toegestuurd met een schort voor terwijl hij aan het joeken was. Dus helemaal verloren en voorbij is een schort dragen nog niet. En jouw dochter leent er een als ze voor jouw een karweitje in de tuin doet.
Ja we droegen ook jasschorten. Je had ze met mouwen en zonder mouwen die waren helemaal functioneel bij werkjes waar je vuil van werd.
Ik ben ook nog van voor de oorlog. Weet je nog dat we vroeger altijd zeiden van dingen: “o dat is nog van voor de oorlog!
Fijn om iets van je te horen Nelly. En een groet en liefs van, Maaike
Oh jé, nu heb ik een reactie geschreven zonder e-mailadres en hup: weg reactie.
Een schort draag ik ook nog altijd als ik ga koken en dus kun je mij onder het kopje ouderen plaatsen. Het is het eerste wat ik doe en het hoort bij het kookritueel, de rest komt vanzelf.
Het brood snijden tegen de borst ken ik ook van mijn oma, wat een rare gewoonte eigenlijk nu ik er zo over nadenk. Wat zij ook deed: zij liet het brood rijzen in bed en dat heb ik ook nog vaak gedaan als ik kerst-of paasbrood bakte en zo kan ik ook nog verder zwijmelen over vroeger door jouw stukjes. Dat doen we trouwens nogal eens en het is niet alles zwijmelen over vroeger. Het leven ging niet altijd over rozen. Maar goed. Het leven ziet er op zo’n mooie zonnige dag toch weer puik uit, is het niet?
Liefs Nelleke
In antwoord op Anoniem.
Ja , over vroeger komen we nooit uitgepraat. Het is een geleifd onderwerp bij onze generatie. En dat is toch prima?
Ja gek he die gewoonte vam dat brood snijden tegen hun borst. Zoals ik al zei, mijn moeder kon het razendsnel. Wat ruikt het heerlijk in huis als je brood bakt.
Nee brood in bed deden wij vroeger niet. het is wel een leuke aanvulling want dat wist ik niet. Wat mijn moeder wel vaak deed was rijst laten rijzen in bed. Er waren ook mensen die een hooikist daarvoor hadden. Zou die nog gebruikt worden vraag ik mij af.
Zo dit was toch weer even een korte terugblik Nelleke. Nu niet pratend maar op papier.
M3et dank weer en liefs van, Maaike
Hier ook een schort met eten koken en t/m de afwas, gewoon gewoonte. Met barbecuen dragen mannen nog wel eens een (stoere) schort tegenwoordig (misschien gekregen met vaderdag of verjaardag?) Wat leuk schrijf je over je moeders schort waar ze hem overal voor gebruikte ook voor het eieren rapen en dan zo blij dat ze er weer en stel had, je ziet het zo voor je. Over school gesproken, ik zat op de Mulo zoals die toen nog heette maar een keer in de week gingen wij meiden een middag naar de huishoudschool en kregen ook strijkles en in een ander jaar kookles en naailes. Was best nuttig hoor. Wat de jongens voor les kregen in die tijd weet ik niet meer. Andere tijden he. Met een groet, Lucie
Ha Lucie,
Ja dat is een gewoonte geworden waar we niet meer buiten kunnen. Inderdaad met barbecuen zie ik wel eens mannen met schorten.
Het leuke is dat ik zelf die beelden die ik beschrijf bij de herinneringen zo duidelijk voor mij zie. De haan in de kippenren het nachthok waar de eieren lagen en etc.
Ja, nu je het het zegt, dat was vroeger zo he, dat de Mulo meisjes een ochtend naar de huishoudschool gingen. En misschien vonden jullie dat ook nog wel leuk?
Gingen de jongens wellicht een ochtend naar de Ambachtschool of Technische school? Dat was toen de tegenhanger van de Huishoudschool.
Ja, we praten nu echt over vroeger, en oude tijden. Die verhalen blijven mensen aanspreken. En er komen altijd weer nieuwe boven zoals je ziet.
Ik ben weer blij met je reactie en om iets van je te horen lucie. Groetjes van Maaike
hallo Maaike,
wat een leuk onderwerp weer. Ik val ook onder de ouderen (volgende verjaardag word ik 80), maar een schort heb ik eigenlijk nooit gedragen, vroeger ook niet. Koken doe ik niet zoveel meer, dan is het ook niet meer nodig. Mijn schoonmoeder liep altijd in een jasschort, ze had er meerdere. Kan me ook niet herinneren dat ik ooit zo knoeide dat een schort me toch wel handig en wenselijk leek. Dat brood snijden tegen de borst ken ik alleen van vrienden van mn ouders uit Oostenrijk. In 1953 gingen we daar voor de 1e keer heen (ik was 8, heel bijzonder om zover met vakantie te gaan) en daar was zo ongeveer alles anders, zeker dat brood snijden. Hele dunne plakken, en dan reuzel met kaantjes erop, heerlijk!! En volkomen onbekend voor me. Ze hielden ook kippen, en ik kreeg een omelet van zeker 3 eieren, e waren fruitbomen, ze verbouwden hun eigen groente. En wij woonden op een flatje 2hoog in de stad…en ik ben enig kind.
Ik heb ook op de Mulo gezeten, maar kan me niet herinneren dat we naar een huishoudschool gingen. Strijken doe ik al sinds 2012 niet meer, maar toen ik nog de overhemden van mn man streek deed ik het ook zo, misschien toch van mn schoonmoeder geleerd?
Ik geniet altijd van je verhalen, reageren is wat lastig voor me vanwege poly-artrose (vooral in mn handen/vingers), maar ik vond dit zo’n leuk onderwerp..
Ha Berber, maar als je antwoordt doe je het ook meteen uitgebreid, waar ik natuurlijk blij mee ben. En ik vind het fijn dat je van mijn verhalen geniet en ze trouw leest, want dan heeft het zin dat ik schrijf.
Wel heel naar dat je moeilijk schrijft omdat je polyp-artrose in je handen en vingers hebt. Ik hoop dat je niet al te veel pijn hebt!
Als je nooit een schort hebt gedragen zul je het ook zeker niet missen want het is natuurlijk een gewoonte, en voor mij inmiddels een nuttige gewoonte.
Ja dat brood snijden tegen de borst werd vroeger wel meer gedaan . Volgens mij vooral op het platteland.
Wat je beschrijft van Oostenrijk toen je daar was, zo was ook mijn leven ongeveer. En voor een kind in dat in de stad in een flat woont is dat een geweldige ervaring, lijkt mij. Hoewel ik ook altijd met verlangen en plezier terug denk aan het leven van mijn kinderjaren. DE luchten die voelde alsof zij om mij heen waren, de vele dieren, de uitgestrektheid van de polder, ik genoot er intens van.
En die kaantjes van vroeger, die aten wij ook. Ik kocht ze, voor ik vegetarieér werd, wel eens bij de slager maar dat was een klap in mijn gezicht. Wij aten ze met stroop er onder en dat was heerlijk! En strijken? Ook ik doe het nog sporadisch nu mijn man er niet meer is net zoals jij zegt.
Hartelijk dank Berber voor je inbreng en het beste met je.
Met een groet van Maaike
Ik draag ze bij het koken (62 jaar ben ik). Mijn moeder inderdaad nog meer, echt bij elke activiteit in de keuken, ik alleen bij zaken als tomatensaus en bakken.
Verplicht in de vormingklas, naaide mijn moeder er twee, uiteraard met mijn naam erin. Ze zijn pas afgelopen jaar afgedankt, onder de vlekken van met name de inmaak. Later naaide ik er een paar voor haar, inderdaad als cadeautje.
Mijn vader zit nu in een verzorgingshuis en gebruikt de laatste paar schorten van mijn moeder, de banden eraf geknipt, als servet bij het warm eten.
Ha Afke,
Ja, schorten werden vroeger bij ieder werkje gedragen. Zonder schort voelde je je niet gerust bij een karweitjes En wat zijn baby,s by,s en peuters zonder slab voor? Maar tegenwoordig is het dus lang niet overal meer gebruikelijk.Wel heel leuk dat je later voor je moeder een schort naaide. En in ieder geval zijn de schorten tot nu toe nog
in gebruik, want er zijn nu servetten voor je vader van gemaakt. Tja en je hebt dus ook
schorten weg moeten gooien. Gelukkig zijn ze
nog steeds te koop. Dankjewel Afke voor je reactie. Een reactie vind ik altijd weer leuk! Met groet, Maaike